Şikâyet bir yargılama koşulu olduğundan, bu koşulun gerçekleşmesiyle yargılama işlemlerine başlanabilir. Her ne kadar kovuşturması şikâyete bağlı olmayan suçlarda da şikayetten söz edilirse de, bu aslında bir suç duyurusu niteliğindedir. Bu bakımdan onun kural ve koşullarına tabi olmak gerekir. Şikayet ancak kovuşturması şikayete bağlı suçlar için bir suçu öğrenme yolu olabilir.
Şikayet, bir eylemden ötürü failin yargılanması ve cezalandırılmasını istemektir. Yazılı olarak yapılması gerekir. Fakat şikayetin sözlü beyan üzerine tutanağa geçirilmesi de mümkündür.
Şikayet savcılığa yapılabildiği gibi polise veya jandarmaya da yapılabilir.
Şikayet hakkı kullanılırken belirli bir formülün kullanılması gerekmez. Önemli olan kişinin bir eylemden ötürü faillerin cezalandırılmasını istediğini özet bir şekikde anlatmasıdır
.
Kişi şikayette bulunurken failleri belirtmek zorunda değildir, çünkü fail değil "fiil" (bir suç olayı) şikayet edilir. Kişi bir olaydan ötürü şikayette bulunurken, fiile kendine göre verdiği isim ve yaptığı niteleme (tavsif) de önemli değildir, önemli olan husus, o filden ötürü bir kovuşturma yapılması ve faillerin cezalandırılmasını istemektir.
ihbar ve şikâyet konusu fiilin suç oluşturmadığının herhangi bir araştırma yapılmasını gerektirmeksizin açıkça anlaşılması veya ihbar ve şikâyetin soyut ve genel nitelikte olması durumunda soruşturma yapılmasına yer olmadığına karar verilebilir.
Örneğin: Bir fiille ilgili daha önce de ihbar ya da şikayet yapılmıştır ve bu konuda suç faili olarak belirtilen kişiler hakkında kesinleşmiş bir kovuşturmama kararı(ceza davası açılmaması, dosyanın kapatılması) vardır. Yapılan ikinci ihbar ya da şikayette yeni olgular ve deliller yoktur. Bu durumda soruşturma yapılmasına yer olmadığına karar verilir.
İhbar ya da şikayete konu olan olay soyuttur ya da genel niteliktedir. Somut bir olayda, suçlanan kişiler hakkında deliller, olgular belirtilerek bunların soruşturulması ve bu fiili işleyen kişi/kişiler ihbar ya da şikayette yer aldığında, ceza yargılaması mekanizması harekete geçer.
Bu nitelikler bir olayda birlikte bulunmadığında, mekanizma işlemez. Örneğin: Yapılan ihbar ya da şikayette uyuşturucu satıcılarının şehirde açık açık iş yaptıkları ileri sürülerek, bunların cezalandırılması istenmiştir. Bu tür bir başvuruda, kim, nerede, nasıl, kimlere uyuşturucu sattıklarına dair bilgiler ve deliller yer almadığı takdirde, bu başvuru geneldir ve soyuttur. Bu nedenle bir soruşturmanın başlatılması için yeterli değildir. Bu yaklaşım olsa olsa önleyici kolluk görevi kapsamında ele alınabilir.
Soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar, varsa ihbarda bulunana veya şikâyetçiye bildirilir ve bu karara karşı itiraz edilebilir.
